понедељак, 14. децембар 2015.

Tegeltijin izvještaj o bankarskom sektoru RS: Sve je u padu, ali je stanje redovno

Piše: Slobodan Vasković

Nedavno je ministra finansija Republike Srpske Tegeltija obavijestio Vladu u stanju bankarskog sektora u 2015. godini. A tamo ne cvjetaju ruže, svi parametri su u padu. Zanimljiv je način na koji je Tegeltija u uvodu informacije iznio svoj stav o privrednom ambijentu u Republici Srpskoj.
“Poslovanje bankarskog sektora Republike Srpske u prvom polugodištu 2015. godine, kao i u proteklom periodu, odvijalo se u nepovoljnom okruženju, uslovima skromnog privrednog rasta i brojnih izazova i rizika kojima je izloženo (elementarne nepogode, prestanak rada jedne banke  globalna ekonomska nestabilnost i sl.). Iako naprijed navedeno, već duže vrijeme utiče na stagnaciju bankarskog sektora, pokazatelji njegovog poslovanja u ovakvim uslovima mogu se ocijeniti zadovoljavajućim i zaključiti da je bankarski sektor i dalje ostao stabilan i siguran”, naveo je Tegeltija.
Ni riječ o propasti Banke Srpske.

Zanimljivo je da, kada Tegeltija obrazlaže stanje budžeta (izvršenje budžeta u 2015. godini i Rebalans budžeta u 2015. godini), ne analizira privredni ambijet u RS i generalno izbjegava ovako otvorene kvalifikacije o tome da  je u RS nepovoljno stanje u realnom sektoru i da se desio pad životnog standarda građana. Naravno da Tegeltija ne želi da analizira uzroke ovakvog stanja i da kao ministar finansija odgovori na tri  jednostavna pitanja: Zašto je u RS i pored višedecenijske propagande SNSD-a o reformskim procesima u svim sferama privrednog, političkog i društvenog života i, za pojmove RS, ogromne količine svježeg kapitala koji je bio na raspolaganju vladajućoj strukturu nakon privatizacije Telekoma RS, privatizacije naftne industrije u RS i uostavljanja sistema indirektnog oprezivanja  stanje u realnom sektoru "nepovoljno ", zašto se desio vrtoglavi pad standarda građana RS, počevši od 2009. godine, zašto su u RS pogoršani uslovi poslovanja?

Tegeltija u poslednje vrijeme Vladu obavještava kao puki statističar, evidentičar problema, bez iole ozbiljnijeg prijedloga , mjere, instrukcije za postupanje ili sistemskih mehanizama  na otklanjanju  ili poboljšanju privrednog ambijenta u RS, za šta je po funkciji i po difoltu najodgovorniji od svih ministara.
Naravno da je u svom izvještaju o stanju bankarskog sektora u RS, Tegeltija je vješto sakrio dešavanja Banci Srpske. Nije ih ni spomenuo.  Nakon dužeg trenda rasta, ukupni depoziti bankarskog sektora bilježe blagi pad (1%), u čijoj strukturi najznačajniji pad od 22% imaju depoziti vladinih institucija, depoziti bankarskih institucija 15%, te depoziti privatnih društava 10%.
Novčana sredstva manja su za 6% u odnosu na kraj prethodne godine, što je rezultat blagog rasta kredita (3%) i rasta ulaganja u hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća (19%), kao i smanjenja obaveza po uzetim kreditima (12%).
Nekvalitetni krediti, koji predstavljaju jedan od ključnih rizika bankarskog sektora, veći su za 3%, u kojima povećanje nekvalitetnih kredita fizičkih lica iznosi 6%, a nekvalitetnih kredita pravnih lica 2%.
Povećanje nekvalitetnih kredita uticalo je na pogoršanje njihove pokrivenosti rezervama za potencijalne kreditne gubitke, dok je učešće ovih kredita u ukupnim kreditima zadržano na nivou prethodne godine. Tegeltija upozorava da problemi vezani za porast nekvalitetnih kredita i nepokriveni dio rezervama za kreditne gubitke mogu u narednom periodu značajno uticati na slabljenje kapitalne osnove banaka, ukoliko se nastave negativni trendovi u kvalitetu aktive i pogoršanju naplativosti kredita.
Dospjela potraživanja i dalje imaju trend rasta i povećana su za 8% u odnosu na kraj 2014. godine, kao rezultat rasta dospjelih potraživanja građana i privrede, što ukazuje na slabiju naplativost kredita i prisutne probleme u servisiranju kreditnih obaveza, zaključuje Tegeltija.

Osnovni pokazatelji poslovanja bankarskog sektora prema Tegeltiji su:
- Bankarski sektor Republike Srpske činilo je 9 banaka sa ukupno 3.280 zaposlenih radnika, što je 1% ili 67 zaposlenih radnika više u odnosu na kraj 2014. godine.
- Ukupni bilansni nivo iznosio je 7.457,3 miliona KM sa stopom pada od 2% u odnosu na stanje sa 31.12.2014. godine. Ukupni obim poslovanja bankarskog sektora Republike Srpske u prvom polugodištu 2015. godine bilježi pad od 2% u odnosu na kraj 2014. godine, na što je pretežno uticalo smanjenje novčanih sredstava po stopi od 6% ili za 88,4 miliona KM, kao posljedica smanjenja obaveza po uzetim kreditima za 12% ili za 98 miliona KM, pada depozita od 1% ili za 29,9 miliona KM i pada hartija od vrijednosti za trgovanje za 21% ili 79,8 miliona KM.
- Novčana sredstva (1.392,5 miliona KM) čine 21% ukupne bilansne aktive sa stopom pada od 6% u odnosu na prošlu godinu. Od navedenog iznosa ukupnih novčanih sredstava 425,9 miliona KM ili 31% novčanih sredstava se nalazi na računima u inostranstvu (devizni tekući računi u iznosu od 419,9 miliona KM i oročena sredstva sa rokom oročavanja do 30 dana u iznosu od 6 miliona KM). Nekvalitetni krediti (krediti klasifikovani u više kategorije rizika „C“, „D“ i „E“) iznosili su 701,3 miliona KM i bilježe rast za 21,8 miliona KM ili 3% u odnosu na kraj 2014. godine (679,5 miliona KM).

Ukupna bilansna aktiva iznosi 6.576,6 miliona KM, sa stopom pada od 1% u odnosu na kraj 2014. godine. Novčana sredstva iznose 1.392,5 miliona KM sa stopom pada od 6% i čine 21% ukupne aktive (pad učešća je 1 procentni poen u odnosu na 31.12.2014. godine).

Hartije od vrijednosti za trgovanje iznose 308,7 miliona KM i u odnosu na kraj 2014. Godine evidentan je pad od 21%. Većim dijelom se odnose na obveznice i trezorske zapise Republike Srpske. Poslovanje sa hartijama od vrijednosti za trgovanje obavlja sedam banaka od kojih se na jednu banku odnosi 41%, ali se i dalje radi o relativno malom obimu poslovanja sa učešćem od 5% u ukupnoj aktivi bankarskog sektora.

Plasmani drugim bankama iznose 17,9 miliona KM i manji su za 68% u odnosu na kraj 2014. godine, a odnose se na plasmane novčanih sredstava kod domaćih i stranih banaka, sa rokom dospjeća preko 30 dana.

Novčana sredstva zabilježila su pad od 88,4 miliona KM ili 6% u odnosu na kraj prethodne godine (pad je kod pet banaka) i sa 30.06.2015. godine iznose 1.392,5 miliona KM. Novčana sredstva u KM iznose 918,7 miliona KM i bilježe pad od 2%, sa učešćem od 66% u ukupnim novčanim sredstvima (31.12.2014 godine učešće je 63%).

U strukturi novčanih sredstava u KM najveće učešće imaju sredstva na računu rezervi kod Centralne banke BiH koja čine 60% od ukupnih novčanih sredstava sa padom od 4% u odnosu na kraj 2014. godine.
Devizna novčana sredstva iznose 473,7 miliona KM ili 34% od ukupnih novčanih sredstava sa stopom pada od 13% u odnosu na stanje sa 31.12.2014. godine. Najznačajniju stavku u strukturi deviznih novčanih sredstava čine računi depozita kod depozitnih institucija u inostranstvu u iznosu od 425,9 miliona KM sa stopom pada od 11% u odnosu na kraj 2014. godine (479,2 miliona KM), a sastoje se od oročenih depozita sa rokom oročavanja do 30 dana u iznosu od 6 miliona KM (31.12.2014. godine iznosili su 42,6 miliona KM) i deviznih tekućih računa u inostranstvu u iznosu od 419,9 miliona KM (31.12.2014. godine devizni tekući računi iznosili su 436,6 miliona KM).

Depoziti u strukturi pasive bilansa banaka iznose 4.733,2 miliona KM i sa učešćem od 72% u ukupnoj pasivi, su osnovni izvor finansiranja poslovanja banaka i bilježe pad po stopi od 1%, (značajniji pad depozita: vladinih institucija po stopi 22%, depozita privatnih preduzeća i društava po stopi od 10% i depozita bankarskih institucija po stopi od 15% u odnosu na rast depozita ostalih sektora, posebno rast depozita građana po stopi od 7%).

Depoziti bankarskog sektora sa stanjem na dan 30.06.2015. godine iznosili su 4.733,2 miliona KM, sa stopom pada od 1% u odnosu na kraj 2014. godine. Depoziti vladinih institucija iznose 349,7 miliona KM i učestvuju u ukupnim depozitima sa 7% (sa 31.12.2014. godine učešće je bilo 9%), sa stopom pada od 22% u odnosu na kraj
prethodne godine.

Tegeltija u svom izvještaju o stanju u bankarskom sistemu RS samo daje presjek dešavanja nakon konstatacije problema u ovom sektoru i bavi se posljedicama likvidacije “Bobar banke” i u potpunosti ih minorizuje, a prema najvažnijoj i najodgovornijoj instituciji u ovom prljavom poslu tj. Agenciji za banakarstvo RS ponaša se krajnji zaštitički.

Ministar finansija, koji u ministarstvu kojim rukovodi, ima poseban Sektor za bankarstvo ne daje podbrobniju analizu uzroka pada “Bobar banke”, niti “Banke Srpske”, ocjenu rada/nerada  Agencije za bankarstvo RS, koje je svojim neblagovremnim reagovanjem dovela do nestanka štednje više javnih preduzeća i do situacije da privilegovane firme visokopozicioniranih članova SNSD-a, koje su kod Bobar banke bile zadužene, ostanu bez svog povjerioca, što je  idealna situacija za nesavjesne dužnike.

Vlada se konstatano zadužuje i u tom poslu ih prate dvije do tri banke, dok posrnula privreda više nije u stanju ni da se kreditno zaduži. Gotvo da nema preduzeća koje nije u nekom kreditnom zaduženju ili je založilo svoju nepokretnost jednom, pa i više puta kod različitih finansijskih institucija. Raste i zaduživanje građana koji su sve više prinuđeni da obnavljaju kreditna zaduženja radi zadovoljavanja svakodnevnih potrošačkih potreba.


Na kraju svog izvještaja Tegeltija je predložio zaključak Vladi RS, kojim je stao na poziciju Agencije za bankarstvo RS, jer je zatražio da Vlada konstatuje da je Agencija za bankarstvo Republike Srpske u izvještajnom periodu preduzimala zakonom utvrđene mjere nadzora, u okviru svojih ovlašćenja. Još je naveo da Agencija treba nastaviti kontinuiran nadzor banaka, posebno kontrolu dominantnih rizičnih segmenata bankarskog poslovanja i banaka koje imaju negativne trendove u kvalitetu aktive što predstavlja realnu opasnost slabljenja njihove kapitalne osnove, te zahtijeva kapitalno jačanje i izdvajanje adekvatnih rezervi za pokriće kreditnih gubitaka.
Nadalje, Tegeltija traži da se aktivnosti Agencije usmjere na unapređenju „sistema ranog upozorenja“ u cilju rane  identifikacije finansijskih i operativnih slabosti i negativnih trendova u poslovanju banaka i blagovremenog preduzimanja mjera nadzora. Ovaj sistem ranog upozorenja je posebno bio vidljiv u vezi otkrivanja problema u radu u “Bobar banci” i “Banci Srpske”. Agencija je samo konsatovala kraj rada ovih banaka, oduzevši im dozvole ili uvodeći prinudnu upravu.

Zasigurno je da sistem ranog upozorenja i otkrivanja negativnih pokazatelja u poslovanju banaka radi preventivnog djelovanja i blagovremenog preduzimanja mjera nadzorau potunosti zakazao kod “Bobar banke”. Isto ili slično se dešava i sa “Bankom Srpske”. Umjesto proklamovanog sistema ranog upozoravanja, u slučaju “Bobar banke”, desilo se upravo suprotno, a umjesto preventivnog djelovanja Agencije u ovom slučaju desilo se naknadno reagovanje uz pokušaj otklanjanja posljedica za koje se znalo ili su se mogle predvidjeti da će se desiti.

Zaista licemjeran zaključak ministra finansija, kojim se predlaže Vladi da Agenciju za bankarstvo zaduži da radi poslove koje je ona ionako po zakonu obavezna da ih čini.

Takođe se u izvještaju provejava konstatacija da oduzimanje dozvole za rad “Bobar banci” nije negativno uticalo na stabilnost ukupnog bankarskog sektora.
Ovdje se postavlja pitanje: Da li je gašenje “Bobar banke” uticalo na stabilnost poslovanja javnih preduzeća i jedinica lokalne samouprave koje su deponovale novac građana u banci i isti oročile, očekujući povrat glavnice i zaradu od  kamata?
Da li će javne institucije, čiji je novac zarobljen u banci, morati da se kreditno zaduže na teret građana RS?
Da li je likvidacija banke nepovoljno uticala na depozite građana u iznosu većem od 50.000 KM koji nisu osigurani i da li i kada će isti biti obeštećeni i sa kojom kamatom?
Da li je propast Bobar banke povoljno uticalo na firme iza kojih stoje bivši i aktuelni visokoopozicionirani članovi vladajućeg SNSD-a, a koji su u dužničkom odnosu prema banci?
Na ova ključna pitanja nema odgovora, niti se Ministarstvo finansija, a niti Agencija za bankarstvo njime bave.
Bankarski sistem RS je u potpunosti u rukama stranih banaka, a procesi u bankarskom sektoru se odvijaju potpuno stihijski, bez ikakave kontrole RS.
Ministarstvo finansija ne posjeduje nikakave instrumente nadzora nad bankama, a u tom cilju je osnovana Agencija za bankarstvo, čijom je konceptualnom unutrašnjom organizacijom obesmišljena ideja istinskog i nezavisnog nadzornog organa, jer se njen rad finansira kontribucijama banaka čiji bi rad trebala da nadzire!?