Republika
Srpska zadužena je do guše, a taj trend se nastavlja. Katastrofalno stanje zaduživanja
budućih generacija radi kreditnog finansiranja projekata koje ne donose novi
privredni zamajac, nastavlja se nesmanjenim tempom.
Ekonomska
politika u Republici Srpskoj slobodno se može reći je politika dugoročnog i
kratkoročnog zaduživanja. Ništa izvan toga ne postoji.
Ministar
finansija Zoran Tegeltija ranije je saopštio ukupan dug Republike Srpske na dan
31.12.2014. godine iznosi 5 milijardi i 55,23
miliona KM, i prema porijeklu duga, odnosi se na:
spoljni
dug u iznosu od 2 milijarde i 887,19 miliona KM, od čega:
-
dug
Republike Srpske (budžeta) iznosi 1.859,05 miliona KM,
-
dug
jedinica lokalne samouprave iznosi 63,45 miliona KM,
-
dug
javnih preduzeća i IRB-a iznosi 964,68 miliona KM, te
unutrašnji
dug u iznosu od 2 milijarde i 168,04 miliona KM, od čega
-
dug Republike Srpske (budžeta) iznosi 1 milijardu i 527,97 miliona KM,
-
dug jedinica lokalne samouprave iznosi 330,36 miliona KM, te
-
dug fondova socijalne sigurnosti iznosi 309,72 miliona KM.
Na
dan 31.12.2014. godine, ukupan dug Republike Srpske koji podliježe zakonskom
ograničenju iznosi 4 milijarde i 955,56 miliona KM (56,11% BDP-a), dok javni
dug koji podliježe zakonskom ograničenju iznosi 3 milijarde i 990,88 miliona KM
(45,19% BDP-a).
Spoljni dug
Stanje
spoljnog duga Republike Srpske na dan 31.12.2014. godine iznosi 2 milijarde i 887,19
miliona KM, od čega:
-
dug Republike Srpske (budžeta) iznosi 1 milijardu i 859,05 miliona KM,
-
dug jedinica lokalne samouprave iznosi 63,45 miliona KM, i
-
dug javnih preduzeća i IRB-a u iznosu od 964,68 miliona KM;
U
strukturi spoljnog duga „novi“ dug iznosi 2 milijarde i 264,53 miliona KM ili
78,43%, dok „stari“ dug iznosi 622,66 miliona KM ili 21,57%.
Spoljni
dug se redovno servisira i u 2014. godini plaćeno je (uključujući indirektan
dug Republike Srpske) ukupno 264,98 miliona KM (na otplatu glavnice odnosi se
229,75 miliona KM, a na otplatu kamate, servisnih i drugih troškova, te
bankarske provizije 35,23 miliona KM);
U
2014. godini povučena su kreditna sredstva u iznosu od 363,02 miliona KM i to
za investicione projekte 208,74 miliona KM, a za podršku budžetu 154,29 miliona
KM;
Posmatrajući
strukturu kreditnih sredstava po namjeni ulaganja najveća je zastupljenost
ulaganja u javnu-budžetsku potrošnju i to 48,75%, zatim infrastrukturu sa
41,42%, te privredne djelatnosti sa 9,83%.
Najveći
dio spoljnog duga, što je i Tegeltija priznao, odnosi se na ulaganja u javnu
budžetsku potrošnju, a i onaj dio kreditnih sredstava koji je uložen u tzv
privredu ne daje rezultate u smislu povećanja produktivnosti i poslovnih
aktivnosti u privredi Republike Srpske.
Unutrašnji dug
Što
se tiče unutrašnjeg duga, na dan 31.12.2014. godine, prema informacijama
Ministarstva finansija, on iznosi 2 milijarde i 168,04 miliona KM, a odnosi se
na:
-
dug Republike Srpske (budžeta) u iznosu od 1 milijarde i 527,97 miliona KM,
-
dug jedinica lokalne samouprave u iznosu od 330,36 miliona KM, i
-
dug fondova socijalne sigurnosti iznosi 309,72 miliona KM;
Unutrašnji
dug Republike Srpske (budžeta) čini:
-
projektovani unutrašnji dug (stara devizna štednja, ratna šteta i opšte
obaveze) u iznosu od 1 milijardu i 38,26 miliona KM,
-
dug nastao emisijom trezorskih zapisa Republike Srpske u iznosu od 94,51milion
KM, i
-
dug po osnovu dugoročnih obveznica, dugoročnih kredita i garancije Republike
Srpske u iznosu od 395,20 miliona KM.
Unutrašnji
dug se redovno servisira i u 2014. godini plaćeno je (uključujući indirektan
dug Republike Srpske) 253,16 miliona KM (na otplatu glavnice odnosi se 214,18
miliona KM, a na otplatu kamate, servisnih i drugih troškova 38,98 miliona KM).
Spoljni
i unutrašnji dug se redovno servisira, te je po tom osnovu u 2014. godini u
Glavnoj knjizi Trezora na ime rashoda evidentirano 518,14 miliona KM, od čega
se:
na
servis spoljnog duga odnosi 264,98 miliona KM, u okviru kojeg se na servis
spoljnog duga jedinica lokalne samouprave, te javnih preduzeća i IRB-a, tj.
indirektni spoljni dug, odnosi 64,28 miliona KM, te
na
servis unutrašnjeg duga odnosi 253,16 miliona KM, u okviru kojeg se na servis
unutrašnjeg duga fondova socijalne sigurnosti, tj. indirektni unutrašnji dug,
odnosi 36,22 miliona KM
U
2014. godini povučeno je ukupno 643,25 miliona KM kreditnih sredstava, i to po
osnovu:
spoljnog
duga 363,02 miliona KM (iznos od 208,74 miliona KM je uložen u investicione
projekte, dok je 154,29 miliona KM iskorišteno za podršku budžetu),
unutrašnjeg
duga 280,23 miliona KM (iznos od 92,73 miliona KM je povučeno po osnovu
emitovanih trezorskih zapisa – neto princip, dok je 187,504 miliona KM povučeno
po osnovu emitovanih dugoročnih obveznica).
U
2014. godini NSRS je prihvatila sedam kreditnih zaduženja, dok je Vlada RS
usvojila dva granta ukune vrijednosti oko 6o mil EUR. Trenutno je u pripremi
još 9 kreditnih aranžmana, a njihovo usvajanje očekuje se u narednom periodu
ukoliko se sa kreditorima/davaocem granta postigne saglasnost oko istih.
Republika Srpska je dovedena u poziciju da ni jedan ozbiljniji investicioni
projekat ne može samostalno finansirati
Tegeltijina ekonomska
politika: emituj obveznice , zaduži se i zaboravi
Ukupno
je Tegeltija u 2014. godini realizovao 18 emisija obveznica na ime izmirenja
obaveza po osnovu projektovanog unutrašnjeg duga, u iznosu od 849,54 miliona KM
i to:
-
6 emisija po osnovu izmirenja stare devizne štednje,
-
3 emisije po osnovu opštih obaveza, i
-
9 emisija po osnovu ratne štete;
u
2014. godini Republika Srpska se zadužila kod komercijalnih banaka u iznosu od
40,20 miliona KM po osnovu investicionih kredita;
dug
jedinica lokalne samouprave na dan 31.12.2014. godine iznosi 330,36 miliona KM,
dok dug fondova socijalne sigurnosti 309,72 miliona KM;
Apsurdno
je da Tegeltija ovaj ekonomski instrumet zaduživanja putem obveznica brani i
još uz hvalospjeve ističe da je sve veći broj opština u Republici Srpskoj koje
emituju obveznice kao način finansiranja projekata i obaveza, a što doprinosi
razvoju domaćeg finansijskog tržišta.
Pregled obveznica:
Sa
31.12.2014. godine izvršene su emisije obveznica za izmirenje sljedećih vrsta
obaveza:
prva
emisija po osnovu izmirenja obaveza prema dobavljačima budžetskih korisnika
(obveznice pod lokalnom oznakom RSOD-O-A) u iznosu od 1,74 miliona KM, sa
sljedećim uslovima: rok dospijeća 15 godina, grejs period 5 godina uračunat u
rok otplate, kamatna stopa 1,5 % godišnje;
druga
emisija po osnovu izmirenja obaveza prema dobavljačima budžetskih korisnika
(obveznice pod lokalnom oznakom RSOD-O-B) u iznosu od 0,54 miliona KM, sa
sljedećim uslovima: rok dospijeća 15 godina, grejs period 5 godina, kamatna
stopa 1,5 %;
prva
emisija po osnovu izvršnih sudskih odluka (obveznice pod lokalnom oznakom
RSIO-O-A) u iznosu od 2,87 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 15
godina, grejs period 5 godina, kamatna stopa 1,5%;
prva
emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom
RSDS-O-A) u iznosu 209,74 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 5
godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
druga
emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom
RSDS-O-B) u iznosu od 6,62 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospjeća 5
godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
treća
emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom
RSDS-O-C) u iznosu od 81,72 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospjeća 5
godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
četvrta
emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom
RSDS-O-D) u iznosu od 76,86 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospjeća 5
godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
peta
emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom
RSDS-O-D) u iznosu od 66,29 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospjeća 5
godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
..
prva emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod
lokalnom oznakom RSRS-O-A) u iznosu od 40,76 miliona KM, sa sljedećim uslovima:
rok dospijeća 15 godina, grejs period 5 godina, kamatna stopa 1,5%;
druga
emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod
lokalnom oznakom RSRS-O-B) u iznosu od 27,86 miliona KM, sa sljedećim uslovima:
rok dospijeća 15 godina, grejs period 5 godina, kamatna stopa 1,5%;
treća
emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice po
lokalnom oznakom RSRS-O-C) u iznosu od 80,51 milion KM, sa sljedećim uslovima:
rok dospijeća 14 godina, grejs period 4 godine, kamatna stopa 1,5%;
četvrta
emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod
lokalnom oznakom RSRS-O-D) u iznosu od 36,00 miliona KM, sa sljedećim uslovima:
rok dospijeća 14 godina, grejs period 4 godina, kamatna stopa 1,5%;
peta
emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod
lokalnom oznakom RSRS-O-E) u iznosu od 29,10 miliona KM, sa sljedećim uslovima:
rok dospijeća 14 godina, grejs period 4 godina, kamatna stopa 1,5%;
šesta
emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod
lokalnom oznakom RSRS-O-F) u iznosu od 55,43 miliona KM, sa sljedećim uslovima:
rok dospijeća 13 godina, grejs period 3 godine, kamatna stopa 1,5%;
sedma
emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod
lokalnom oznakom RSRS-O-G) u iznosu od 21,82 miliona KM, sa sljedećim uslovima:
rok dospijeća 13 godina, grejs period 3 godine, kamatna stopa 1,5%;
osma
emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod
lokalnom oznakom RSRS-O-H) u iznosu od 27,28 miliona KM, sa sljedećim uslovima:
rok dospijeća 13 godina, grejs period 3 godine, kamatna stopa 1,5%;
deveta
emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod
lokalnom oznakom RSRS-O-I) u iznosu od 31,84 miliona KM, sa sljedećim uslovima:
rok dospijeća 13 godina, grejs period 3 godine, kamatna stopa 1,5%.
Stanje Fonda PIO i
Fonda za zdravstveno osiguranje
Fondu
za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske u 2014. godini odobrena
su dugoročna kreditna sredstva u iznosu od 40,00 miliona KM. Istovremeno fond
koristi i sredstva revolving kredita u cilju održavanja tekuće likvidnosti, po
kojem se sredstva sukcesivno povlače sa rokom vraćanja do 30 dana u ugovorenom
periodu. Na dan 31.12.2014. godine, Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje
Republike Srpske ima stanje duga u iznosu od 62,17 miliona KM, od čega se na
dug po revolving kreditu odnosi 22,17 miliona KM, a na dug po dugoročnom
kreditu 40,00 miliona KM. Ostvareni redovni prihodi fonda (poreski i neporeski
prihodi, te transferi) u 2014. godini iznosili su 936,62miliona KM.
Fond
zdravstvenog osiguranja Republike Srpske na dan 31.12.2014. godine ima stanje
duga po dugoročnom zaduženju kod banaka u iznosu od 12,81 milion KM. Ostvareni
redovni prihodi (poreski i neporeski prihodi, te transferi) u 2014. godini
iznosili su 577,60miliona KM.
Javni
Fond za dječiju zaštitu Republike Srpske i Javna ustanova Zavod za
zapošljavanje Republike Srpske nemaju direktnih kreditnih zaduženja kod
finansijskih institucija.
Ukupno
stanje duga fondova socijalne sigurnosti po osnovu direktnog zaduženjana dan
31.12.2014. godine iznosi 74,98 miliona KM.
Na
osnovu odluka o indirektnom zaduživanju Republike Srpske za račun fondova
socijalne sigurnosti i javnih zdravstvenih ustanova (u ukupnom iznosu od 265,00
miliona KM), u periodu 2011-2013. godine je sproveden postupak pribavljanja
finansijskih sredstava. U 2011. godini banke su plasirale iznos od 85,50
miliona KM, u 2012. godini iznos od 159,50 miliona KM, a u 2013. godini iznos
od 20,00 miliona KM. Ukupno zaduženje po ovom osnovu na dan 31.12.2014. godine
iznosi 265,00 miliona KM, a stanje duga fondova socijalne sigurnosti po osnovu
indirektnog zaduženja iznosi 234,74 miliona KM.
Na
osnovu prikazanog, kako to sam Tegeltija zaključuje, Republika Srpska više nije
malo, već srednje zadužena zemlja. Prema stavovima Međunarodnog monetarnog
fonda i Svjetske banke iznos duga koji prelazi 80% BDP-a ukazuje da je zemlja
visoko zadužena, ako je u intervalu 48% - 80% BDP-a zemlja je srednje zadužena,
a ako je ispod 48% BDP-a zemlja je nisko zadužena.
U
skladu sa navedenim Republika Srpska je srednje zadužena zemlja.
Zanimljivo
je da nakon saopštavanja javnosti ovih katastrofalnih pokazatelja o stanju
javnog duga RS, Ministarstvo finansija nije pripremilo nikakav kratkoročni ili
dugoročni plan smanjenja zavisnosti RS od kreditnih aranžmana. Tegeltija,
potpuno nezabrinut obavještava javnost o pokazateljima duga, bez bilo kakvog
prijedloga na koji način izaći iz ovog vrtloga zavisnoti Republike Srpske u
koje je građane uvukla SNSD-ovska vlast.
