Akumulirani gubitak Rafinerije ulja Modriča iznosi 55 miliona maraka. Za devet mjeseci ove godine ostvaren je poslovni minus od 2,39 miliona maraka, a kakvo je stanje u ovoj kompaniji najbolje pokazuje podatak da je u istom periodu prošle godine Rafinerija imala dobit od 2,3 miliona maraka.
Poslovni prihodi u 2018. godini iznosili su 18,27 miliona maraka, a u devet mjeseci ove godine nisu prešli ni deset miliona maraka. Prema izvještaju sa Banjalučke berze od 372 zaposlena koliko je radilo do septembra prošle godine u istom mjesecu 2019. godine bilo je zaposleno 345 radnika.
Samo prije godinu i po dana, u aprilu 2018. godine, tadašnji predsjednik RS Milorad Dodik rekao je da je „Rafinerija ulja u Modriči jedna od najboljih kompanija u BiH“ i dodao da „treba voditi računa o ovakvim kompanijama i omogućiti im da u ravnopravnim uslovima mogu da konkurišu na bilo koji tender“.
Koliko je Rafinerija „jedna od najboljih kompanija u BiH“ na kraju prošle godine pokazala je nezavisna revizija u kojoj je konstatovano „da akumulirani gubitak od 52,6 miliona maraka ukazuje na postojanje značajne neizvjesnosti koja može da izazove sumnju u odnosu na sposobnost Grupe da posluje po načelu stalnosti poslovanja“.
Svaki početak je težak
Akcionarsko društvo za proizvodnju, preradu i promet derivata nafte „Rafinerija ulja Modriča“
osnovano je 1954. godine. Od 1989. godine Rafinerija je poslovala kao radna organizacija „Energoinvest RO Rafinerija ulja Modriča“, da bi od 1991. godine svoje poslovanje obavljalo kao društveno preduzeće u okviru složenog sarajevskog preduzeća „Energoinvest“.
Procesom internog akcionarstva, Rafinerija se registruje kao akcionarsko društvo, a od 1995. godine prelazi u državno vlasništvo i posluje pod nazivom MDP „Energoinvest“. Od 13. marta 1998. godine Rafinerija posluje kao Zavisno državno preduzeće u okviru Matičnog državnog preduzeća „Naftna industrija Republike Srpske“.
Vlada Republike Srpske je 2. februara 2007. godine potpisala Ugovor o kupovini i prodaji akcija Rafinerije (153.940.994 akcije ili 75,65 odsto ukupnog akcijskog kapitala) sa OAO „Neftegazovaja Inovacionaja Korporacija“. Pored Rafinerije, Ugovorom o kupovini i prodaji akcija su prodate i akcije preduzeća Rafinerija nafte Brod i banjalučkog „Petrola“. Nakon dobijanja odobrenja svih nadležnih institucija Republike Srpske i Bosne i Hercegovine, 29. februara 2008. godine izvršena je i registracija promjene vlasničke strukture Rafinerije u Osnovnom sudu u Doboju.
Sva tri preduzeća u sastavu Naftne industrije Republike Srpske - Rafinerija nafte Brod, Rafinerija ulja Modriča i Nestro Petrol - poslovala sa nakon rata sa gubicima, uz pretrpljenu znatnu materijalnu štetu. Rafinerija ulja Modriča je radila u kontinuitetu, mada sa znatno smanjenim korištenjem kapaciteta, kao i „Petrol“, koji ionako nije proizvodno već trgovinsko preduzeće.
Izmjenama Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima uvodi se nova metoda privatizacije - neposredni odabir kupca. Zakon je propisao da se ovim načinom mogu privatizovati samo strateška preduzeća, a grupa preduzeća iz sastava naftne industrije RS to jeste bila. Nakon usvajanja izmijenjenog Zakona o privatizaciji državnog kapitala u avgustu 2006. godine Vlada RS potpisuje protokol o prodaji naftne industrije RS sa ruskom kompanijom „NeftGazinKor“ o kojem se pozitivno izjasnila i Narodna skupština Republike Srpske.
Ugovor o prodaji naftne industrije RS je parafiran u Moskvi 23. januara 2007. godine, a potpisan je 2. februara 2007. godine u Banjoj Luci. Ugovor o privatizaciji Naftne industrije RS nije nikada javno objavljen i do danas se ne zna šta on sve tačno sadrži. Ugovorom je definisan državni kapital u Rafineriji nafte u Brodu, Rafineriji ulja u Modriča i banjalučkom „Petrolu“. Ove tri kompanije, a samim tim i naftna industrija Srpske, prodate su ruskom kupcu za 121,1 miliona evra.
Rusi su se ugovorom obavezali da će obezbijediti uspostavu proizvodnje u Rafineriji nafte do kapaciteta od 4,2 miliona tona prerađene sirove nafte godišnje, odnosno 130.000 tona prerađenih ulja i maziva u Rafineriji ulja u Modriči.
„Rafinerija ulja Modriča“ predala je Program privatizacije državnog kapitala još 7. marta 2003. godine. Direkcija za privatizaciju utvrdila je da je „Rafinerija ulja Modriča“ imala sljedeću strukturu kapitala - društveni od 88,83 odsto i dionički od 11,17 odsto.
Kompletan proces privatizacije Naftne industrije Srpske, a samim tim u „Rafinerije ulja Modriča“, pratile su brojne nezakonite radnje, nelogični potezi Vlade Republike Srpske, sumnjive transakcije i nedomaćinsko poslovanje. O načinu na koji je prodata Naftna industrija Srpske, a s njom i „Rafinerija ulja Modriča“, pisali smo u prethodnom serijalu koji je bio posvećen „Rafineriji nafte Brod“.
Rafinerija ima u potpunom vlasništvu i konsolidovano zavisno društvo „Optima - Modriča“ u Beogradu. Po osnovu vlasništva društva OAO „Neftegazovaja Inovacionaja Korporacija“ povezana društva na kraju 2018. godine su „Neftegazovaja Inovacionaja Korporacija“ (Moskva), „Zarubežneft“ (Moskva), „Zarubežneftestrojmontaž“ (Moskva), Rafinerija nafte Brod, Nestro Petrol, „Zarnestservice Ltd“, ZNSM – BLK (Brod) i Jadran - Naftagas (Banja Luka).
Žig i aneksi
Revizorska kuća „Deloitte“ u revizorskom izvještaju iz 2015. godine ustanovila je da je „Optima grupa“ postala vlasnik kompletnog proizvodnog procesa u ovoj rafineriji. „Deloitte“ je otkrio da je Rafinerija 1. jula 2014. godine potpisala ugovor na 12 mjeseci o uslužnoj preradi nafte sa povezanim pravnim licem „Optima grupom“.
„Optima“ je bila dužna da nabavi sirovine za održavanje proizvodnje, ali je istovremeno postala vlasnik svih gotovih i polugotovih proizvoda Rafinerije. Revizori su ustanovili da je ugovorom „Optima grupa“ postala vlasnik kompletne proizvodnje u Rafineriji ulja Modriča. Na „Optima grupu“ preneseno je pravo korišćenja zaštićenog imena i žiga robne marke proizvoda Rafinerije ulja.
Pravnici ističu da se žig može dati kao zalog ili garancija da će neki dug biti izmiren. Drugim riječima, „Optima grupa“ je svoja potraživanja od „Rafinerije ulja Modriča“ osigurala preuzimanjem žiga. Ekonomisti i nevladine organizacije su već tada upozoravale da je „Optima grupa“ sklapanjem ovog ugovora prekršila Zakon o privatizaciji Naftne industrije RS, jer je Rafinerija ulja Modriča počela da radi uslužnu preradu nafte što nije bila njena osnovna djelatnost. Zakonom o privatizaciji propisano je da investitor mora zadržati osnovnu djelatnost Rafinerije, a to je direktna proizvodnja i prerada nafte. Obje rafinerije - i ona u Brodu i ona u Modriči - vrše uslužnu preradu za „Optima grupu“.
Pored toga, Rafinerija je preko kompanije „Partenon Holdings“ prodavala bazna ulja krajnjim korisnicima u Srbiji i na Kosovu i na taj način izbjegavala plaćanje poreza.
Kompanija „Partenon Holdings“ je registrovana na Britanskim Djevičanskim Ostrvima i njena vlasnička struktura je nepoznata. Pojedini mediji su svojevremeno tvrdili da se iza ove kompanije nalazi šef Predstavništva Republike Srpske u Moskvi Duško Perović. „Partenon Holdings“ je bila i zvanični poslodavac svim ruskim kadrovima u Rafineriji ulja koji su primali dvije plate - jednu u Modriči, a drugu sa Britanskih Djevičanskih Ostrva.
Vlada Republike Srpske usvojila je 2013. godine Drugi Aneks osnovnog Ugovora o prodaji naftne industrije Republike Srpske u kojem su obrisane mnoge obaveze ruskog „Njeftegazinkora“, kao što su obim proizvodnje i prodaje, ali i izfradnja pruge od Broda do Modriče.
Ugovorom o prodaji NIRS definisano je da ruski investitor ima obavezu da izgradi prugu od Broda do Modriče. Međutim, tajno usvojenim Aneksom 2. ta obaveza je izbrisana. Tadašnji ministara industrije, energetike i rudarstva RS Željko Kovačević u propratnom aktu koji je upućen Vladi RS objašnjava da je Ugovorom predviđeno da kupac za prugu izdvoji 45 miliona evra, a ostatak novca Vlada RS. Kasnije analize Ministarstva saobraćaja i veza pokazale su da bi izgradnja pruge koštala više od 200 miliona evra, pa se od tog projekta naprasno odustalo.
Porodično preduzeće
Prije privatizacije Rafinerija ulja Modriča poslovala je kao porodično preduzeće. Generalni direktor Rafinerije bio je nekadašnji ministar privrede, energetike i rudarstva Republike Srpske Rajko Ubiparip. Otac njegove žene Đoko Čančarević bio je direktor beogradske kompanije „Optima Modriča“, a ujedno je Čančarević i tetak ženi tadašnjeg komercijalnog direktora Rafinerije Milorada Đukića. Milenko Đukić, brat Milorada Đukića, bio je direktor Marketinga.
Direktor razvoja (nabavka aditiva) tada je bio Pero Dugić (kasnije i direktor Rafinerije). Duzgić je ujedno i ujak Miloradu i Milenku Đukiću. Dispečer za otpremu robe bio je Žarko Drinić, brat žene komercijalnog direktora Milorada Đukića. Rukovodilac pravne službe bio je Mirko Stojić, brat žene Žarka Drinića. Ruža Stojić, majka Mirka Stojića, radila je kao šef kadrovske službe.
U informaciji koja je sastavljena 2014. godine i upućena upravi Rafinerije stoji i to da ovakav poredak stvari jasno ukazuje na to da su svi poslovni procesi u Rafineriji bili kontrolisani sa jedne tačke. Đukići, Čančarević i Pero Dugić su, u periodu preuzimanja komapnije od strane „Zarubežnjefta“, ostavljeni kako bi održali njihove „poslove“ sa kupcima i dobavljačima.
U februaru 2014. godine porodične veze su i dalje bile jake u Rafineriji. Goran Dugić, sin Pere Dugića, radio je kao inženjer na postrojenju proizvodnje baznih ulja. Marica Dugić, žena Pere Dugića, radila je kao inženjer u sektoru Razvoja, baš kao i Branka Dugić, žena Gorana Dugića. Tadašnji rukovodilac nabavke bila je Irena Žarić, rođaka Pere Dugića.
- Đukići, Čančarević i Pero Dugić su u periodu preuzimanja kompanije od strane „Zarubežnjefta“ ostavljeni kako bi održali njihove „poslove“ sa kupcima i dobavljačima. Poslјednji posao koji je ostao jeste da se „razbije“ nabavka aditiva koju kontroliše Pero Dugić kroz Omera Kovača. Žarko Drinić trenutno radi u „Optima Grupi“ i kontroliše otpremu baznih ulja - stoji u izvještaju koji je upravi Rafinerije upućen 4. februara 2014. godine.
Mjenice koje nestaju
Direktor RUM Pero Dugić formirao je 26. maja 2011. godine Komisiju za popis, prikupljanje i deponovanje mjenica i drugih sredstava obezbjeđenja. Nju su činili Nebojša Damjanović, Violeta Aladžić i Tijana Šarčević. Uvidom u dokumentaciju iz 2009, 2010. i 2011. godine Komisija je sačinila spisak svih kompanija koje nisu dostavile sredstva obezbjeđenja.
Komisija je formirana nakon što je kontrolom utvrđeno kako su iz dosijea nestale mjenice i originalni ugovor iz 2009. godine koji je RUM potpisala sa jednom kompanijom. U dosijeu su pronađene mjenične izjave što je dokazivalo da su mjenice postojale. Formiranje Komisije inicirao je Siniša Pepić.
- Nakon otkrivanja te situacije dat je nalog da se formira komisija koja će utvrditi dokumentovanost svih dosijea, jer postoji sumnja da je dokumentacija namjerno uništavana ili sklanjana iz Rafinerije - zapisao je Pepić u ovoj Informaciji.
Na spisku kupaca koji su potpisali ugovor sa rafinerijom ulja Modriča i koji nemaju sredstva obezbjeđenja našli su se „Krajina petrol“, „Nestro petrol“, „Servis Vidović“, „Brčko gas“, „Unis fabrika cijevi“, „Integral inženjering“. Kompanija „Dušanić“ imala je potpisanu mjeničnu izjavu iz 3. februara 20098. godine za ioznos od 50.000 maraka za mjenicu broj „RS 419075865“, ali je i tu nedostajala mjenica. Komisija je sastavila spisak na kojem se našlo tačno stotinu kompanija koje nisu imale sredstva obezbjeđenja, od Banje Luke do Živinica.
Direktor Rafinerije ulja Modriča Pero Dugić donio je 1. septembra 2011. godine Odluku o formiranju komisije za naplatu dospjelih i utuženih potraživanja. Komisiju su činili Sergej Motovilov (predsjednik), Romanov Roman, Siniša Pepić i Zorica Tomić. Dugić je istom odlukom oformio i radnu grupu koja je trebala da pruži svu potrebnu tehničku pomoć Komisiji, a nju su činili Ekatarina Gorbačeva, Žarko Vujnić, Dejan Ilić, Jasmin Simić, Dejan Stanković i Tijana Šarčević.
Član ove Komisije Siniša Pepić dostavio je 4. februara 2014. godine Upravi RUM-a i „Zarubežnjeftu“ informaciju u kojoj se ističe da se ova Komisija nije sastala nijednom nakon što je osnovana! Odlaskom Ekaterine Gorbačeve u junu 2013. godine, radnom grupom je i formalno koordinirao Sergej Motovilov (prije toga je vršio neformalni nadzor kao predsjednik komisije za naplatu). Najviše rukovodstvo Rafinerije nikada nije dobilo formalni izvještaj o radu ove radne grupe koju je sazivao i vodio Sergej Motovilov.
Orijentacioni ugovori
Rafinerija ulja Modriča potpisala je 29. maja 2012. godine ugovor sa kompanijom „ZNSM-BLK“ (Zarubežnjeft Stroimontaž Balkan) o rekonstrukciji i kapitalnom remontu postojećih postrojenja, izgradnji novih tehnoloških postrojenja i pomoćnih objekata. Vrijednost radova procijenjena je orijentaciono na 10,7 miliona maraka. Kompanija „ZNSM-BLK“ ujedno je bila angažovana i na poslovima remonta Rafinerije nafte u Brodu.
Aneks jedan ovog ugovora zaključen je 28. juna 2012. godine u Moskvi. Procijenjena vrijednost radova ostala je ista, ali su aneksom ugovora precizirane sume koje će biti isplaćene kompaniji „ZNSM-BLK“ za „usluge“. Usluge kompaniji „ZNSM-BLK“ plaćene su 725.644 KM.
Aneksom Jedan precizirano je i da će građevinsko-montažni radovi novog blendinga iznositi 4,1 miliona KM. Startni radovi i radovi na podešavanju novog postrojenja blendinga iznose 220.844 KM, dok su rekonstrukcija i kapitalni remont postojećih postrojenja i pomoćnih objekata procijenjen na 5,7 miliona KM.
Aneksom Jedan precizirano je i da će građevinsko-montažni radovi novog blendinga iznositi 4,1 miliona KM. Startni radovi i radovi na podešavanju novog postrojenja blendinga iznose 220.844 KM, dok su rekonstrukcija i kapitalni remont postojećih postrojenja i pomoćnih objekata procijenjen na 5,7 miliona KM. Ugovorom nisu definisane ove cifre, a u Aneksu se ne navodi na osnovu kojih analiza se smatra da će radovi koštati 4,1 miliona KM niti iz kojih sredstava će to biti isplaćeno.
Iz Rafinerije ulja Modriča nismo dobili odgovor ni na jedno pitanje.
