Piše: Siniša Božić, ekonomista,
predsjednik Udruženja akcionara investicionih fondova RS (www.uaifrs.com)
Akcije u investicionom fondu Bors
invest posjeduje 10.000 građana Republike Srpske. Velikom većinom su to
nekadašnji borci koji su učestvovali u zadnjem ratu. Pri osnivanju fonda, broj
akcionara je bio duplo veći od sadašnjeg, ali su ti akcionari prodali svoje
uloge na berzi.
Građani
posjeduju većinu kapitala u ovom (kao i drugim) investicionim fondovima, preko
60%. To teoretski znači, kada bi se većina pojavila ili bila zastupana na
skupštini akcionara tog fonda, da bi građani mogli da preuzmu upravljanje,
odnosno da bitno utiču na poslovnu politiku fonda. Imovina BORS fonda je
trenutno vrijedna oko 10 miliona KM, a ostalih investicionih fondova oko 300
miliona KM. A to je vrlo bitno, obzirom
na ogroman broj akcionara koji bi trebalo da imaju interes za poslovanjem fondova
u kojima imaju akcije.
UAIF RS je
prvi objavio u jesen prošle godine obim devastiranja imovine BORS fonda. U
pitanju je 85 miliona KM, koje je isparilo iz portfelja fonda, u periodu od 12
godina, od osnivanja fonda naovamo. Objavili smo i da je za to vrijeme, društvo
za upravljanje BORS fondom, naplatilo od fonda na ime provizije za upravljanje,
oko 4 miliona KM, a treba znati da je Boračka organizacija RS vlasnik pomenutog
društva za upravljanje (odnosno, da su oni krajnji korisnici ovih sredstava).
Sve te dokumente možete naći na sajtu UAIF RS.
Ta priča
nije odgovarala rukovodstvu Boračke organizacije, jer je u pitanju bilo javno
demistifikovanje aktivnosti na upravljanju portfeljem ovog fonda, a o čemu, na
žalost, prosječan građanin (akcionar) malo zna.
Jer, ako se
zna kako je Boračka organizacija upravljala sa fondom koji je svojatala kao
njihov (iako je, vidjeli smo, u ubjedljivom većinskom vlasništvu upravo građana
RS i nešto sitno stranih investitora), onda svi javni navodi rukovodstva
Boračke organizacije gube na značaju. Ne može se pričati da se borite za
interese boraca, a istovremeno da doprinesete činjenici da se imovina fonda
kojim upravljate smanji za 85 miliona KM i plus da naplatite 4 miliona KM od
toga (a tu ne računam ostale izvore finansiranja koje Boračka organizacija ima,
kroz grantove od Vlade RS i ostale vidove 'pomoći').
U takvoj
situaciji, mi iz UAIF RS smo učinili slijedeće:
- · upoznali sve medije i javnost o finansijskom položaju fonda BORS,
- · kontaktirali sve institucije u RS i informisali ih o tome,
- · kontaktirali sve opštinske boračke odbore i predložili im saradnju na edukovanju akcionara ovog fonda i sprečavanju potpunog devastiranja fonda,
- · uputili Boračkoj organizaciji RS javno pismo gdje smo tražili da javno objave razloge smanjenja imovine, iznose njihovih naknada i honorara,
- · učestvovali u nekoliko tribina širom RS (Banja Luka, Modriča, Ugljevik, Pale) gdje smo pokušali objasniti građanima ova dešavanja,
- · kontaktirali preko 2000 akcionara ovog fonda sa prijedlogom da se udruže radi zajedničkog nastupa na skupštini akcionara.
Kao rezultat medijskog izvještavanja o
ovim činjenicama, poljuljalo se povjerenje u Boračku organizaciju i došlo do
javnog obznanjivanja nečasnih radnji koje su se tamo odvijale u zadnjih 12
godina. Došlo je do suprotstavljenih mišljenja pojedinih opštinskih odbora
Boračke organizacije o daljem načinu vođenja tog udruženja. Portali su bili
prepuni komentara anonimnih posjetilaca koji su zahtjevali smjenu rukovodstva
Boračke organizacije i ukazivali na nezakonite radnje pojedinih članova tog
udruženja.
Međutim, situacija na terenu je
izgledala potpuno drugačije. Jedno je gunđati za sebe o 'pokradenim parama' a
drugo je uraditi nešto konkretno po tom pitanju. Nijedan opštinski odbor
Boračke organizacije nije našao za shodno da nam odgovori na naše dopise i
prijedloge o rješavanju situacije (ili bar: spašavanju onog što se može
spasiti, budući da je veliki dio imovine fonda već trajno izgubljen). Od 2000
akcionara koje smo kontaktirali (20% kapitala fonda), samo 10% su potpisali
ugovore o zastupanju na skupštini akcionara – ostali su smatrali da ih se to ne
tiče, da je UAIF RS politički orjentisan, ili su našli neke treće razloge da
oni lično ne učine ništa da zaštite SVOJ kapital. Da napomenem da je UAIF RS
nudio BESPLATNO zastupanje akcionara ovog fonda, i svu pravnu pomoć u vezi sa raspolaganjem akcijama (kao i kod
drugih fondova). Čak smo imali i problema, napada i vrijeđanja od strane dijela
navedenih akcionara, u smislu 'gdje smo svih ovih godina', da smo 'lopovi kao i
svi ostali', 'strani plaćenici', 'petokolonaši' i tome slično.
Naravno, razlog za ovakvo ponašanje
jeste nepovjerenje koje je prisutno u svim segmentima društva u zadnjih 20
godina, a koje, čini se, se proteklih godina, rapidno povećava, a tome je
doprinijela i nestručno sprovedena privatizacija, u kojoj su građani dobijali
besplatno jedinice državnog kapitala (vaučere), ne na osnovu obrazovanja i
dostignuća u struci, već na osnovu samog rođenja (djeca dobijala 20
vaučera), učešća u ratu i invalidnosti.
Tako smo došli do situacije gdje je neko ko je npr. ostao bez ekstremiteta, ili
radio cijeli život, dobio 100 vaučera, a da su oni koji nikad nisu radili,
dobili 20 vaučera, i na taj način je razvodnjen državni kapital koji je
poklonjen građanima. To je dalje
proizvelo veliki broj građana koji je stekao akcije (gotovo cijela populacija
RS), a koji su o finansijama malo znali (blago rečeno).
Da ne idem previše u širinu, zbog
slabog odziva građana, u UAIF RS smo donijeli odluku da ne prisustvujemo
ovogodišnjoj skupštini akcionara fonda BORS, koja se održala 21.5. Na
skupštini, jedini prisutan akcionar koji se suprotstavio rukovodstvu Boračke
organizacije (koja predsjedava skupštinom akcionara), je inostrani investitor,
slovenački državljanin, koji je
svojevremeno uložio svoj novac u kupovinu akcija fonda BORS (kakva kapitalna
greška!). Nijedan drugi, domicilni akcionar nije bio prisutan ni uzeo učešće u
diskusiji. Gdje su bili oni koji su se protivili politici Boračke organizacije?
Gdje su tad bili svi predstavnici opštinskih boračkih odbora, komentatori sa
portala i oni koji su pozivali na rušenje rukovodstva Boračke organizacije?
Svi junaci nikom ponikoše, i u crnu
zemlju pogledaše...
Ja ću vam reći gdje su bili. Nakon
svega, imam potpuno pravo da to javno kažem. U pitanju su, čast malobrojnim
izuzecima, najobičnije kukavice, koji bi da im drugi rješavaju njihove
lične probleme, naravno besplatno, a da
oni ostanu anonimni, da se nedaj Bože, ne bi nekome zamjerili. U pitanju su
neznalice, kojima predstavlja napor i čitanje žute štampe a kamoli analiza
poslovanja investicionog fonda (ili bar: analiza njihovih ličnih finansija!) i
kojima je, pokazalo se, istorijska greška bila poklanjanje vaučera kao jedinica državnog kapitala. U
pitanju je bezlična, amorfna masa kojoj je jedini dnevni doživljaj gledanje
televizijskog dnevnika u 19,30. Takva masa se nikad ne
može samoorganizovati, već joj treba čvrsta ruka i podanički odnos, naravno na
njihovu štetu.
Na taj način, BORS investicioni fond i
većina ostalih, će se postepeno ugasiti. To će uticati na druge segmente
finansijskog sektora, kao što je npr. uvođenje višestubnog penzijskog sistema i
obaveznih i dobrovoljnih penzijskih fondova (koji su glavni katalizator
prikupljanja kapitala i investiranja u razvijenim zemljama) – ko je izgubio
akcije u sadašnjim investicionim fondovima (pola miliona građana), nikad neće
ni marku uložiti u penzione fondove.
